Σε μια αίθουσα συνεδριάσεων του τρίτου ορόφου, με θέα την διάσημη Potsdamer Platz, εκεί που κάποτε υπήρχε το τείχος του Βερολίνου, διαπραγματεύεται το μέλλον των ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων. Το σκηνικό είναι κατάλληλο, γιατί αν οι βιβλιοθήκες και οι ακαδημαϊκοί ηγέτες επιτύχουν τους στόχους τους, σύντομα θα πέσει ένα άλλο μεγάλο εμπόδιο: τα paywall που περιβάλλουν τα περισσότερα ερευνητικά άρθρα.
Κατά τα τελευταία 2 χρόνια, περισσότερες από 150 γερμανικές βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα έχουν διαμορφώσει ένα ενιαίο μέτωπο που προσπαθεί να αναγκάσει τους εκδότες σε έναν νέο τρόπο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αντί να αγοράζουν συνδρομές σε συγκεκριμένα περιοδικά, τα μέλη της κοινοπραξίας επιθυμούν να πληρώνουν στους εκδότες ένα ετήσιο κατ ‘αποκοπήν ποσό, που καλύπτει το κόστος δημοσίευσης όλων των ερευνών των οποίων οι πρώτοι συγγραφείς ανήκουν σε γερμανικά ιδρύματα. Αυτά τα άρθρα θα είναι ελεύθερα διαθέσιμα σε όλο τον κόσμο. Εν τω μεταξύ, τα γερμανικά ιδρύματα θα έχουν πρόσβαση σε όλο το περιεχόμενο του εκδοτικού οίκου.
Οι κοινοπραξίες βιβλιοθηκών και πανεπιστημίων στην Ολλανδία, τη Φινλανδία, την Αυστρία και το Ηνωμένο Βασίλειο, προσπάθησαν να επιτύχουν παρόμοιες συμφωνίες, αλλά χρειάστηκε να συμφωνήσουν για λιγότερα από όσα ζήτησαν. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, ο Elsevier, ο μεγαλύτερος ακαδημαϊκός εκδότης στον κόσμο, συμφώνησε να διαθέσει ελεύθερα μόνο το 30% των ερευνών που έχουν δημοσιευθεί από ολλανδικά ιδρύματα μέχρι το 2018 και μόνο μετά από σημαντική αύξηση της ετήσιας συνδρομής των βιβλιοθηκών.
Στη Γερμανία όμως, μια συμφωνία με τον Elsevier φαίνεται ακόμα δύσκολη. Η κοινοπραξία της Γερμανίας, με την ονομασία Projekt DEAL, σχεδιάζει να κρατήσει την θέση της σταθερή και θεωρεί ότι ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα θα μπορούσε να βοηθήσει στην ενεργοποίηση ενός “big flip”, μιας παγκόσμιας μετάβασης προς την ανοιχτή πρόσβαση. “Αν λειτουργήσει, θα είναι ένα παράδειγμα για τον υπόλοιπο κόσμο”, λέει ένας διαπραγματευτής, ο μαθηματικός Günter Ziegler του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου.
Η προτεινόμενη συμφωνία “δημοσίευσης και ανάγνωσης” όχι μόνο θα έκανε τη γερμανική έρευνα πιο προσιτή, αλλά και θα μείωνε και το κόστος της. Αν και ο αριθμός των περιοδικών πλήρους ανοιχτής πρόσβασης (ΟΑ) αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, χιλιάδες περιοδικά εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το μοντέλο συνδρομής. Συλλογικά, οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες του πλανήτη πληρώνουν 7,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε συνδρομές για πρόσβαση σε 1,5 έως 2 εκατομμύρια νέες έρευνες ετησίως , ή μεταξύ 3800 και 5000 ευρώ ανά έρευνα, σύμφωνα με εκτίμηση της εταιρείας Max Planck. Αυτό δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες για εκδοτικούς οίκους όπως οι Wiley, SpringerNature και ιδιαίτερα ο Elsevier, οι οποίοι κατέγραψαν 37% περιθώριο κέρδους πέρυσι. “Περίπου το 60% του προϋπολογισμού μας πηγαίνει να πληρώσει αυτούς τους τρεις εκδότες”, λέει ο Andreas Degkwitz, διευθύνων βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου. “Δεν μπορεί να συνεχιστεί.”
Η γερμανική αντιπροσωπεία καθοδηγείται από μια απλή φόρμουλα: Πάρτε τον αριθμό των εγγράφων που έχουν πρώτους συγγραφείς από γερμανικά ινστιτούτα που εκτυπώνονται από έναν εκδότη και πολλαπλασιάστε τον, με μια λογική αμοιβή ανά έρευνα. Αυτό το ποσό είναι που πρέπει να πληρώσει η Γερμανία στον εκδότη -και το σύνολο είναι πιθανό να είναι πολύ χαμηλότερο από τις τρέχουσες δαπάνες για συνδρομές.
Μετά από αρκετούς μήνες διαπραγματεύσεων, o SpringerNature και o Wiley φαίνονται ανοιχτοί σε μια τέτοια συμφωνία, η οποία μοιάζει με την συμφωνία των δύο εταιρειών στην Ολλανδία, λένε οι άνθρωποι που είναι εξοικειωμένοι με τις διαπραγματεύσεις. Τώρα τα μέρη πρέπει να συμφωνήσουν σε ένα αποδεκτό τέλος ανά άρθρο. Το κατώτατο όριο είναι το μέσο τέλος επεξεργασίας άρθρων που χρεώνεται από τα υπάρχοντα περιοδικά της ΟΑ, περίπου € 1300. Το Γερμανικό Ίδρυμα Ερευνών, ο κύριος οργανισμός χρηματοδότησης της χώρας, έχει ορίσει ανώτατο όριο € 2000 ανά δημοσιευμένο άρθρο. “Δεν θα μπορέσουμε να φτάσουμε στα [€ 1300], αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε σε μια πορεία χαμηλότερων τιμών που μας φέρνει σταδιακά πιο κοντά”, λέει ο Degkwitz.
Πόσο πρέπει να κοστίζει ένα επιστημονικό άρθρο;
Οι συνδρομές των βιβλιοθηκών σε όλο τον κόσμο ανέρχονται μεταξύ € 3800 και € 5000 ανά δημοσιευμένο άρθρο περιοδικού. Το Project DEAL στοχεύει να μετρατρέχει όλες τις γερμανικές έρευνες σε ανοιχτής πρόσβασης και να πληρώνει μεταξύ € 1300 και € 2000 ανά άρθρο. Σύμφωνα με παρόμοιες συμφωνίες, τα ολλανδικά πανεπιστήμια πληρώνουν μεταξύ € 1300 και € 4000 ανά άρθρο, αλλά πολλά από τα πιο ακριβά περιοδικά συνδρομών δεν περιλαμβάνονται.
Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις με το Elsevier αποδείχθηκαν πιο δύσκολες. “Ο Elsevier είναι ο μεγαλύτερος από αυτούς τους τρεις εκδότες και πρόκειται να χάσει τα περισσότερα”, λέει ο Degkwitz. Την 1η Ιανουαρίου 2017, όταν έληξε η αρχική προθεσμία, οι συνδρομές του Elsevier διακόπηκαν σε περισσότερα από 60 ιδρύματα, αν και ο Elsevier επέτρεψε την πρόσβαση τον Φεβρουάριο, ενώ οι συνομιλίες συνεχιζόταν. Οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν και πάλι τον Μάρτιο και ο Elsevier έκανε μια νέα προσφορά στις αρχές Ιουλίου ” που δεν έφτασε ούτε καν κοντά στα αιτήματά μας”, λέει ο εκπρόσωπος της DEAL Antje Kellersohn, διευθυντής της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ.
Ο Elsevier θέλει μια συμφωνία, λέει ο Nick Fowler, διευθύνων σύμβουλος ερευνητικών δικτύων στο κεντρικό κτήριο της εταιρείας στο Άμστερνταμ, αλλά το μοντέλο “δημοσίευσης και ανάγνωσης” δεν είναι ρεαλιστικό. Ο Elsevier είναι ευτυχής που οι Γερμανοί συγγραφείς πληρώνουν για να κάνουν τα άρθρα τους ανοιχτής πρόσβασης, λέει, αλλά οι γερμανικές βιβλιοθήκες δεν μπορούν να περιμένουν ότι αυτές οι πληρωμές θα καλύπτουν επίσης την πρόσβαση στις έρευνες από όλο τον υπόλοιπο κόσμο.
Η εταιρεία έχει κάνει παραχωρήσεις σε άλλα σημεία, αλλά η άρνησή της να συμφωνήσει σε αυτό το σημείο, έχει κάνει την ακαδημαϊκή πλευρά εκνευρισμένη. “Είναι σαν να βρίσκεστε σε έναν αντιπρόσωπο αυτοκινήτων, όπου προσπαθείτε να αγοράσετε ένα αυτοκίνητο, αλλά ο πωλητής συνεχίζει να προσπαθεί να σας πουλήσει μια άμαξα”, λέει ο Ziegler. “Τους λέτε” δεν θέλω άμαξα, θέλω ένα αυτοκίνητο. “Και σας λέει:” Λοιπόν, αν αγοράσετε αυτό το μεταφορικό μέσο, θα σας δώσουμε δωρεάν αυτό το άλογο.
Ο Elsevier διαφωνεί επίσης με μια δεύτερη απαίτηση από τα γερμανικά θεσμικά όργανα: Θέλουν η τελική διαπραγμάτευση να είναι δημόσια. Ο Elsevier απαιτεί σχεδόν πάντα από τις βιβλιοθήκες να διατηρούν εμπιστευτικές τις συμφωνίες τιμών με την εταιρεία. Αλλά η διαφάνεια αυξάνει την ευαισθητοποίηση σχετικά με το κόστος δημοσίευσης και συμβάλλει στην τόνωση του ανταγωνισμού, λέει ο Leo Waaijers, δικηγόρος της ΟΑ και συνταξιούχος βιβλιοθηκονόμος στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ντέλφτ της Ολλανδίας. Χάρη σε πολλούς νομικούς αγώνες, οι αμοιβές των περιοδικών στην Ολλανδία έγιναν δημόσιες, και οι υπολογισμοί έδειξαν ότι ο Elsevier χρεώνει δύο ή τρεις φορές περισσότερα χρήματα ανά άρθρο από τους ολλανδούς συγγραφείς όπως οι τρεις άλλοι μεγάλους εκδότες.
Η Γερμανία είναι μια πολύ μεγαλύτερη αγορά από ότι η Ολλανδία, και οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις μπορεί να είναι η καλύτερη ευκαιρία των Ευρωπαίων ακαδημαϊκών για το “Big flip” . Ήδη η Συνδιάσκεψη των Πρυτάνεων της Σλοβενίας ενέκρινε ψήφισμα για να χρησιμοποιήσει την προσέγγιση του Projekt DEAL στις διαπραγματεύσεις με το Wiley και το SpringerNature ξεκινώντας από το 2018 και με το Elsevier το 2019. Αλλά ο Fowler αμφιβάλλει για το γεγονός ότι η προσέγγιση του Project DEAL θα προσελκύσει και άλλους μιμητές: Οι μεγαλύτεροι χρηματοδότες ερευνών στις ΗΠΑ, όπως το National Institutes of Health και το National Science Foundation, έχουν επίσημες πολιτικές που υποχρεώνουν μια έρευνα να παραμείνει πίσω από ένα paywall για ένα χρόνο μετά τη δημοσίευση.
Για να επιτύχει, λέει ο Waaijers, οι Γερμανοί διαπραγματευτές θα πρέπει να είναι πρόθυμοι να αποχωρήσουν χωρίς συμφωνία. Τα μέλη της DEAL λένε ότι είναι πρόθυμα. Από τον Ιούνιο, οι ερευνητές και οι πανεπιστημιακοί στο Βερολίνο, στην περιοχή της Baden-Wurttemberg και στο ισχυρό Ινστιτούτο Robert Koch, έχουν δηλώσει όλοι ότι δεν θα ανανεώσουν τις συνδρομές τους στο Elsevier μετά τη λήξη τους τον Δεκέμβριο. Εάν ο Elsevier διακόψει ξανά την πρόσβαση, οι Γερμανοί ερευνητές που επιθυμούν να διαβάσουν άρθρα από περιοδικά του Elsevier, μεταξύ των οποίων τα Cell, The Lancet και Physics Reports, θα πρέπει να καταφύγουν σε μέτρα όπως δανεισμούς ανάμεσα σε βιβλιοθήκες – ή να πάνε στο SciHub.
“Τελικά, πρόκειται για υπομονή”, λέει ο Degkwitz. Η Γερμανία έχει δείξει από παλιά το πόσο υπομονετική μπορεί να είναι όταν ασχολείται με έναν τοίχο.
Πηγή άρθρου:http://www.sciencemag.org