H European University Association (EUA), που εκπροσωπεί σήμερα περισσότερα από 800 πανεπιστήμια, από 47 ευρωπαϊκές χώρες και με πληθυσμό πάνω από 17 εκατομμύρια φοιτητές, δραστηριοποιείται με ποικίλους τρόπους για την πρόοδο της ανώτατης εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας. Διοργανώνει δράσεις ανταλλαγής καλών πρακτικών, προωθεί διεθνείς συνεργασίες, υλοποιεί έρευνες και προγράμματα, παρακολουθεί και συμβάλλει στη χάραξη πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως τη δημιουργία του λεγόμενου «Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτερης Εκπαίδευσης» στο πλαίσιο της «Διαδικασίας της Μπολόνια».
Η EUA, στηρίζει τη διάδοση της Ανοικτής Επιστήμης και εκτιμά πως αν αξιοποιηθεί, τα οφέλη της θα είναι πολλά για την έρευνα και την κοινωνία στο σύνολό της. Σε πρόσφατη ανακοίνωσή, τον Οκτώβριο 2017, «για την Ανοικτή Επιστήμη στα Θεσμικά Όργανα και τις Εθνικές Κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (EUA Statement on Open Science to EU Institutions and National Governments), δεσμεύεται για την υποστήριξη της ανοικτής πρόσβασης στις ερευνητικές δημοσιεύσεις και τα ερευνητικά δεδομένα, ως προϊόντα της δημόσια χρηματοδοτούμενης έρευνας και ενθαρρύνει την ελεύθερη αξιοποίησή τους από κάθε ενδιαφερόμενο. Η μετάβαση σε αυτό το νέο μοντέλο διάχυσης διατήρησης και επαναχρησιμοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων, όπως αναφέρει, προϋποθέτει μια σειρά αλλαγών και χρειάζεται να τεθεί ως προτεραιότητα στην Ευρώπη, τόσο στο πλαίσιο των εθνικών κρατών όσο και στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μάλιστα, καλωσορίζει τις μέχρι τώρα προσπάθειές που έχουν γίνει για την προώθηση αυτών των αξιών και προχωρά με προτάσεις τόσο προς τα θεσμικά όργανα όσο και προς τις κυβερνήσεις.
Η EUA, πιο συγκεκριμένα, προτείνει στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.:
-
την ενσωμάτωση της Ανοικτής Επιστήμης σε όλα τα μέρη του επόμενου Προγράμματος – Πλαισίου (FP9),
-
τη δημιουργία νέων ευρωπαϊκών υποδομών όπως π.χ. το Ευρωπαϊκό Νέφος για την Ανοικτή Επιστήμη (European Open Science Cloud) και την εξέλιξη των υφιστάμενων όπως το OpenAIRE
-
την ενίσχυση νέων προσεγγίσεων αξιολόγησης της έρευνας
-
τη διαμόρφωση του νομικού πλαισίου στην Ε.Ε. για τη διασφάλιση νόμιμης πρόσβασης, χρήσης και επαναχρησιμοποίησης ερευνητικών δημοσιεύσεων και δεδομένων
-
την υποστήριξη ηλεκτρονικών εργαλείων και υποδομών σχετικά με την εξόρυξη κειμένου και δεδομένων (Text and Data Mining -TDM)
-
την παροχή λεπτομερούς πλαισίου πολιτικής για την Ανοικτή Επιστήμη και τις πρακτικές για την εφαρμογή της.
Ταυτόχρονα, τα μηνύματα και προς τις εθνικές κυβερνήσεις, περιλαμβάνουν:
-
την ενσωμάτωση της Ανοικτής Επιστήμης σε όλα τα ερευνητικά έργα που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο
-
τη συμβατότητα των εθνικών πολιτικών με αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης
-
την ενθάρρυνση του χρυσού ή του πράσινου δρόμου στις επιστημονικές εκδόσεις
-
την υιοθέτηση ανοικτών πρακτικών κατά την αξιολόγηση των ερευνητικών έργων
-
την οικονομική και πολιτική στήριξη της μετάβασης προς την Ανοικτή Επιστήμη
-
τη δημιουργία εθνικής νομοθεσίας που να εναρμονίζεται με τις Οδηγίες της Ε.Ε. σχετικά με την ανοικτή πρόσβαση στις δημοσιεύσεις και τα δεδομένα
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι προτάσεις αυτές της EUA, είχαν ως βάση τις πληροφορίες από την έρευνα που διενεργεί ετησίως σχετικά με την Ανοικτή Πρόσβαση. Η έρευνα σχεδιάστηκε το 2014, από την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Ανοικτή Επιστήμη (Expert Group on Science 2.0 / Open Science) που αποτελεί τμήμα των συμβουλευτικών δομών της Ένωσης σχετικά με την Έρευνα και την Καινοτομία. Από τότε παρακολουθείται στενά η πρόοδος των ιδρυμάτων στην Ευρώπη και εξετάζεται ο βαθμός εφαρμογής πολιτικών και πρακτικών σχετικά με το ζήτημα αυτό.
Τα αποτελέσματα της έρευνας για το έτος 2016-2017 δημοσιεύθηκαν πριν μερικές μέρες (Open Access Survey Report 2016-2017 ), ενώ παράλληλα ξεκίνησε η έρευνα για το έτος 2017-18 (2017-2018 Open Access Survey ).
—
Άρθρο της Κατερίνας Λενάκη.