ΕΛ/ΛΑΚ | creativecommons.gr |
freedom

Τόπος μάθησης: Βιβλιοθήκη «Δωρεάν γνώση για όλους. Τελεία και παύλα»

Οι δημόσιοι, ελεύθερα προσβάσιμοι χώροι συνάντησης γίνονται όλο και πιο σπάνιοι, και πολλοί άνθρωποι στερούνται τη δυνατότητα πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας μόρφωση. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Nico Koenig και ο Grif Peterson του Peer 2 Peer University μιλάνε για τις δυνατότητες των βιβλιοθηκών όσον αφορά την ενίσχυση της έννοιας της κοινότητας αλλά και για τις βιβλιοθήκες ως κοινοτικούς χώρους διά βίου μάθησης.

Στις μέρες μας, επικρατεί η επίμονη άποψη ότι το Διαδίκτυο καθιστά περιττές τις βιβλιοθήκες. Κατά τη γνώμη σας, ποια θέση έχουν οι βιβλιοθήκες στην ψηφιακή κοινωνία;

Grif Peterson: Οι καιροί που ζούμε είναι αποκαρδιωτικοί. Υπάρχουν αμέτρητοι οργανισμοί και εγχειρήματα που προβάλλουν το Διαδίκτυο και την ψηφιακή τεχνολογία συνολικά ως ένα μέσο συνεχούς εκδημοκρατισμού και απελευθέρωσης. Ταυτόχρονα πολλοί από τους οργανισμούς αυτούς εκπροσωπούν μη δημοκρατικές, ανελεύθερες επιχειρηματικές προσεγγίσεις και καθεστώτα ιδιοκτησίας. Αντικατοπτρίζουν τα νεοφιλελεύθερα επιχειρηματικά μοντέλα που είναι κυρίαρχα στον εκτός Διαδικτύου κόσμο. Αν κοιτάξει κανείς πιο προσεκτικά τη λεγόμενη «αποσταθεροποιητική» (disruptive) σύλληψη αυτών των οργανισμών και εταιρειών –είτε πρόκειται για blockchain, για υπηρεσίες online μάθησης ή ανάπτυξη εφαρμογών–, διακρίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων αποτελούν απλά την ψηφιακή εκδοχή των υφιστάμενων δομών εξουσίας και τρόπων ζωής, αντί να παρουσιάζουν με τη βοήθεια των ψηφιακών εργαλείων εναλλακτικές προσεγγίσεις. Συμπεραίνουμε έτσι ότι οι online και offline πλατφόρμες, οι οποίες θέλουν να αντιπαραθέσουν κάτι στην τρέχουσα, αυξανόμενη ανισότητα, πρέπει να λάβουν φροντίδα, προστασία και να λειτουργήσουν ως πρότυπα.

Σε αυτό το σημείο μπαίνουν οι βιβλιοθήκες στο παιχνίδι. Τουλάχιστον στη Βόρεια Αμερική, οι βιβλιοθήκες και τα θρησκευτικά ιδρύματα είναι οι μοναδικοί χώροι που μπορεί καθένας να επισκεφθεί πραγματικά ελεύθερα, χωρίς να δεχθεί οχλήσεις ή ακόμα και πίεση για να αγοράσει κάτι. Συνεπώς, για μένα είναι πολύ σημαντικό οι δημόσιες βιβλιοθήκες να αναλάβουν και να αναγνωρίσουν το ρόλο που τους αναλογεί στη σύγχρονη κοινωνία. Σε ό,τι αφορά τη μάθηση, αυτή τη στιγμή αναζητούμε πόρους ώστε να υλοποιηθεί η μορφωτική αποστολή των βιβλιοθηκών στις κατά τόπους κοινότητες μέσω προγραμμάτων μάθησης για τον πληθυσμό, τα οποία θα διευθύνουν οι ίδιες οι κοινότητες. Προγράμματα που να μπορούν να δρομολογηθούν χωρίς διαδικασίες έγκρισης, χορήγησης αδειών ή επισκέπτες καθηγητές. Είναι σημαντικό να καταγραφούν τα αποτελέσματα αυτής της κοινής εμπειρίας μάθησης, γιατί αυτό θα ενισχύσει την ιδέα ότι καθένας όχι μόνο καταναλώνει αλλά και παράγει γνώση.

Ποιο ρόλο μπορούν και οφείλουν να αναλάβουν οι βιβλιοθήκες όσον αφορά την παιδεία;

Nico Koenig: Τα εκπαιδευτικά προγράμματα αποτελούν εδώ και καιρό μέρος του έργου που επιτελούν οι βιβλιοθήκες, ωστόσο το μέλλον των βιβλιοθηκών ως κέντρων κατάρτισης δεν είναι σαφώς προσδιορισμένο. Αυτή τη στιγμή επικρατεί μάλλον η αντίληψη ότι στη βιβλιοθήκη μαθαίνει κανείς για την ευχαρίστησή του και μόνο. Κι όντως, αυτό μπορεί να ισχύει για κάποιους. Ξέρουμε όμως ότι οι βιβλιοθήκες βοηθάνε κάποιους άλλους να μάθουν να διαβάζουν ή να αποκτήσουν γλωσσικές γνώσεις, σύνθετες δεξιότητες και μια απασχόληση με νόημα. Έτσι, οι άνθρωποι αυτοί αποκτούν τα εφόδια για ένα μέλλον το οποίο επιθυμούν! Επίσης, οι βιβλιοθήκες προετοιμάζουν τους διδασκόμενους για έναν υψηλότερου επιπέδου τίτλο σπουδών, με τρόπο παρόμοιο όπως τα πανεπιστήμια. Αμφότερα προσφέρουν προγράμματα μετεκπαίδευσης και, ορισμένες φορές, και στα δύο διδάσκονται τα ίδια μαθήματα από το ίδιο διδακτικό προσωπικό! Φυσικά, υπάρχουν όρια για τις βιβλιοθήκες. Είναι μάλλον απίθανο να στραφούν προς την έρευνα ή να ιδρύσουν μια επαγγελματική σχολή, αλλά ακόμη κι αυτό μπορεί ενδεχομένως να αλλάξει στο μέλλον. Γι’ αυτό και η δήλωσή μας «Το πανεπιστήμιο πέθανε, ζήτω η βιβλιοθήκη» αποτελεί μια πρόσκληση διερεύνησης των δυνατοτήτων και των κατευθύνσεων των βιβλιοθηκών σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να θεωρηθούν όχι ως δευτερεύουσας σημασίας φορείς αλλά ως ένας θεσμός που ηγείται στο χώρο της παιδείας.

«Οι βιβλιοθήκες ως κοινοτικά κέντρα μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα απ’ ό,τι να δείξουν στους χρήστες τους πού θα βρουν ένα βιβλίο ή μια ιστοσελίδα που απαντήσει τα ερωτήματά τους».

Ποια αντίληψη –και ποιες μεθόδους– χρειάζονται οι βιβλιοθήκες για αυτό;

Grif Peterson: Σε αντίθεση με την αποστολή πολλών πανεπιστημίων, η αποστολή των βιβλιοθηκών είναι θεμελιώδους σημασίας: Δωρεάν γνώση για όλους. Τελεία και παύλα. Με τη δουλειά μας θέλουμε να ενθαρρύνουμε τις βιβλιοθήκες να αξιοποιήσουν τις απέραντες δυνατότητες της αποστολής αυτής και να αναγνωρίσουν ότι ως κοινοτικά κέντρα μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα απ’ ό,τι να δείξουν στους χρήστες τους πού θα βρουν ένα βιβλίο ή μια ιστοσελίδα. Ναι μεν πολλές βιβλιοθήκες προσφέρουν εδώ και καιρό πολύ περισσότερες υπηρεσίες, αλλά συνολικά χρειάζεται να γίνει ακόμη πολλή δουλειά ως προς την ευαισθητοποίηση του κοινού, ώστε να γίνουν αντιληπτά τα ευρύτατα περιθώρια δραστηριοποίησης των βιβλιοθηκών.

Πώς μπορεί να γίνει αυτό στην πράξη; Και ποιο ρόλο διαδραματίζει το Peer 2 Peer University;

Grif Peterson: Καταρχάς παροτρύνουμε τους υπαλλήλους των βιβλιοθηκών να δουν τη βιβλιοθήκη τους ως ένα χώρο της κοινότητας. Εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα ειδικά για τις μεγάλες βιβλιοθήκες, γιατί συχνά τα παραρτήματά τους δεν έχουν την ευχέρεια ή το προσωπικό τους δεν έχει το χρόνο για δράσεις προβολής και προσέγγισης του κοινού. Ακόμη, κανονισμοί όπως το άκαμπτο ωράριο λειτουργίας και οι αυστηροί κανόνες συμπεριφοράς μπορεί να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι οι βιβλιοθήκες δεν είναι φιλόξενοι χώροι. Προσέξαμε ότι πολλοί υπάλληλοι βιβλιοθηκών δεν ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν χρήστες ή εθελοντές που έχουν μια πρόταση βελτίωσης και επιθυμούν να συμμετέχουν ενεργά στις δράσεις της βιβλιοθήκης. Σαφώς, υπάρχουν πολλά γραφειοκρατικά εμπόδια που πρέπει να παρακαμφθούν. Αρχικά όμως θα μπορούσε κανείς να αφιερώσει λίγο χρόνο ώστε να κατανοήσει την κυρίαρχη ανάγκη για μόρφωση, να ανταποκριθεί σε αυτήν με τρόπο ενδιαφέροντα, διαδραστικό και να κινηθεί πέρα από την πεπατημένη.

Ενθαρρύνουμε τις βιβλιοθήκες να συντονίζουν μεν συνεργατικά προγράμματα μάθησης αλλά να μην τα περιορίζουν. Αν, για παράδειγμα, μια βιβλιοθήκη συγκεντρώσει 20 ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να εξασκήσουν τις ρητορικές τους ικανότητες, δεν μπορεί να τους αφήσει απλά να το κάνουν μόνοι τους. Πολλοί κουράζονται και τα παρατάνε. Είναι απαραίτητο να υπάρχει κάποιος που θα καθοδηγεί τους ανθρώπους στη διαδικασία μάθησης. Από την άλλη μεριά, δεν θέλουμε το μάθημα στις βιβλιοθήκες να ακολουθεί τόσο πάγιες τακτικές όπως συμβαίνει συνήθως στα πανεπιστήμια – με ακριβά εγχειρίδια και τυποποιημένες εξετάσεις.

Θέλουμε να αναπτύξουμε μαζί με τις βιβλιοθήκες προγράμματα δομημένα με τέτοιο τρόπο ώστε να καθοδηγήσουν τους διδασκόμενους προς τη σωστή κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, πρέπει να τους αφήνουν αρκετή ελευθερία ώστε να ορίζουν οι ίδιοι τη μαθησιακή τους εμπειρία και να μην αναγκάζονται να υποχωρούν στη βούληση μιας ολόκληρης τάξης. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Ωστόσο, η κυκλική μάθηση συμβάλλει στο να απορριφθεί η ιδέα της αυθεντίας και να αναγνωριστεί ότι όλοι μας είμαστε ταυτόχρονα διδάσκοντες και διδασκόμενοι. Συνολικά, αυτό το επιτύχαμε σε αισθητά μεγαλύτερο βαθμό με τις βιβλιοθήκες απ’ ό,τι με τα πανεπιστήμια. Γιατί όπως είπα, η συγκεκριμένη φιλοσοφία ευθυγραμμίζεται απόλυτα με την αποστολή των βιβλιοθηκών.

Ο Nico Koenig και ο Grif Peterson του Peer 2 Peer University (P2PU) συμμετείχαν στο συνέδριο Next Library® Konferenz 2018 στο Βερολίνο διοργανώνοντας τη διαδραστική συνεδρία με τίτλο «Universities are an endangered species. Long live the library!» («Τα πανεπιστήμια είναι είδος προς εξαφάνιση. Ζήτω η βιβλιοθήκη!). Το P2PU είναι ένα δίκτυο βάσης βιβλιοθηκονόμων, παιδαγωγών, εκπροσώπων του κλάδου της κοινοτικής εργασίας, προγραμματιστών, σχεδιαστών και διδασκόμενων. Κοινός τους στόχος είναι «να δημιουργήσουν μια δίκαιη, ενδυναμωτική και απελευθερωτική εναλλακτική στη συμβατική ανώτερη εκπαίδευση».

Nico Koenig, Peer 2 Peer University, Διεύθυνση κοινότητας

Ο Nico Koenig συντονίζει το πρόγραμμα κυκλικής μάθησης και παρέχει συμβουλές στους παιδαγωγούς και βιβλιοθηκονόμους που συμμετέχουν στο P2PU. Διαθέτει 10ετή εμπειρία στον κλάδο της ανάπτυξης, του συντονισμού και της υποστήριξης εξωθεσμικών και βασισμένων στην κοινότητα προγραμμάτων και εγχειρημάτων σπουδών στο χώρο της εκπαίδευσης ενηλίκων.

Grif Peterson, Peer 2 Peer University, Διεύθυνση προγράμματος

Ο Grif Peterson είναι υπεύθυνος για τον διδακτικό σχεδιασμό και την ανάπτυξη προγραμμάτων κυκλικής μάθησης, όπως και για την επιλογή και την εισαγωγή online μαθημάτων, για τη σύλληψη και την ανάπτυξη υποστηρικτικού υλικού για διδάσκοντες και διδασκόμενους καθώς και για την εκπαίδευση και τη μύηση των διδασκόντων. Είναι αρμόδιος για την καλλιέργεια επαφών του P2PU με τις δημόσιες βιβλιοθήκες παγκοσμίως και έχει εδραιώσει μια μόνιμη συνεργασία με πολυάριθμες μεγάλες βιβλιοθήκες όπως την Chicago Public Library και την Kenya National Library Service.

Συντάκτης

Ο Leonard Novy πήρε τη συνέντευξη. Είναι αρθρογράφος και πολιτικός επιστήμονας, συνδιευθυντής του Ινστιτούτου Μέσων και Κοινοτικής Πολιτικής (Institut für Medien- und Kommunikationspolitik) και ένας εκ των εκδοτών του ιστολογίου CARTA στο οποίο αναρτούν κείμενα πολλοί συντάκτες.

Μετάφραση

Πελαγία Τσινάρη

Copyright: Κείμενο: Goethe-Institut, Leonard Novy . Το κείμενο αυτό υπόκειται σε άδεια Creative Commons Namensnennung – Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz.

Πηγή άρθρου: goethe.de/athen/vivblog

Leave a Comment