Του Glyn Moody στο https://walledculture.org/
Tα καλά νέα είναι ότι οι δημοσιεύσεις ανοιχτής πρόσβασης, οι οποίες επιτρέπουν σε οποιονδήποτε να διαβάζει ακαδημαϊκές εργασίες χωρίς να χρειάζεται συνδρομή, κυριαρχούν. Τα κακά νέα είναι ότι οι ακαδημαϊκοί εκδότες κατάφεραν να το ανατρέψουν, οπότε η νίκη αποδεικνύεται κούφια. Αυτό επιβεβαιώνεται ένα νέα preprint από μια διεθνή ομάδα ερευνητών:
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2010, περισσότερα από τα μισά άρθρα σε περιοδικά με κριτές έχουν δημοσιευτεί από το λεγόμενο ολιγοπώλιο των ακαδημαϊκών εκδοτών (Larivière et al., 2015). Αυτό το ολιγοπώλιο αποτελείται από μερικές κερδοσκοπικές εταιρείες, οι οποίες, από την αρχή της ψηφιακής εποχής, έχουν αποκτήσει μικρούς εκδότες για να ελέγχουν την πλειοψηφία των επιστημονικών εκδόσεων. Ενώ αρχικά επικεντρώνονταν σε μοντέλα συνδρομής – που οδήγησαν στην κρίση των σειρών και στις μεγάλες συμφωνίες που οι βιβλιοθήκες δεν μπορούσαν πλέον να αντέξουν οικονομικά – αυτοί οι εμπορικοί εκδοτικοί οίκοι έχουν πλέον αγκαλιάσει την ανοιχτή πρόσβαση (OA). Αν και η κατάργηση των paywalls είναι σίγουρα ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για την παροχή πρόσβασης στην επιστημονική βιβλιογραφία, η προσέγγιση του ολιγοπωλίου στην ΟΑ βασίζεται γενικά στο μοντέλο “ο συγγραφέας-πληρώνει”.
Το τέχνασμα των εκδοτών ήταν να μετακινηθούν από το μοντέλο που πληρώνει ο αναγνώστης – συνδρομές – σε αυτό όπου πληρώνει το ίδρυμα του ερευνητή – το μοντέλο χρέωσης για την επεξεργασία του άρθρου. Αν και είναι ευπρόσδεκτο το γεγονός ότι ο καθένας μπορεί να διαβάσει αυτά τα έγγραφα ανοιχτής πρόσβασης, αυτή η στροφή προς την ανοιχτή πρόσβαση δεν έχει λύσει το πρόβλημα προσιτής τιμής για τα ιδρύματα, τα οποία πληρώνουν σχεδόν το ίδιο όπως πριν από την ΟΑ, αλλά απλώς για διαφορετικά πράγματα. Οι συντάκτες της νέας έρευνας παρέχουν μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το πόσα χρήματα ρέουν στο «ολιγοπώλιο»
Υπολογίζουμε ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι συγγραφείς κατέβαλαν στο ολιγοπώλιο των ακαδημαϊκών εκδοτών 1,06 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμοιβές δημοσίευσης κατά την τετραετή περίοδο που αναλύθηκε. Από τα 505.903 άρθρα ΟΑ που αναλύθηκαν, το 60,9% δημοσιεύτηκε σε περιοδικά χρυσής ΟΑ, το 8,6% σε διαμαντένια (χρυσή OA με APC=0$) και το 30,5% σε υβριδικά περιοδικά.
Η Χρυσή OA αναφέρεται σε τίτλους που καθιστούν όλα τα άρθρα δωρεάν για ανάγνωση στον ιστότοπο του εκδότη κατά τη δημοσίευση, χάρη στην πληρωμή ενός APC. Η Diamond OA , που συζητήθηκε προηγουμένως στο Walled Culture, μπορεί να θεωρηθεί ως χρυσή OA με μηδενικό APC. Τα υβριδικά περιοδικά είναι ένα άλλο έξυπνο τέχνασμα εκδοτών: περιλαμβάνουν ορισμένα άρθρα που πληρώνονται με APC, αλλά απαιτείται συνδρομή για πρόσβαση στο άλλο υλικό. Στην πραγματικότητα, οι εκδότες πληρώνονται από δύο μεριές. Πραγματικά δεν έπρεπε να λειτουργήσει έτσι η ανοιχτή πρόσβαση…
Πηγή άρθρου: https://walledculture.org/