Η αθέατη επιρροή εταιρειών στη συγγραφή άρθρων της Wikipedia

Η ανοιχτή γνώση βασίζεται στη διαφάνεια. Όταν όμως η επιστημονική βιβλιογραφία αλλοιώνεται από “συγγραφείς φαντάσματα(ghostwriters)”, οι συνέπειες επεκτείνονται πέρα από τα ακαδημαϊκά περιοδικά και αγγίζουν πλατφόρμες δημόσιας γνώσης όπως η Wikipedia. Η περίπτωση του άρθρου WKM2000 για την ασφάλεια του ζιζανιοκτόνου glyphosate αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς μια μελέτη χορηγούμενη από εταιρεία μπορεί να διαμορφώσει για δεκαετίες την αντίληψη του κοινού και να εισχωρήσει σε εγχειρήματα ανοιχτού περιεχομένου, όπως άρθρα της wikipedia, παραπλανώντας συντάκτες και αναγνώστες.

Η υπόθεση WKM2000 και η αποκάλυψη του ghostwriting

Το 2000 δημοσιεύθηκε μια μελέτη που κατέληγε ότι το ζιζανιοκτόνο Roundup δεν εγκυμονεί κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Η μελέτη έφερε τα ονόματα τριών επιστημόνων, όμως όπως αποκαλύφθηκε το 2017 στα Monsanto Papers, το κείμενο είχε γραφτεί από υπαλλήλους της Monsanto. Παρά την αποκάλυψη, το άρθρο δεν αποσύρθηκε και συνέχισε να χρησιμοποιείται ευρέως από αρχές, ρυθμιστικούς οργανισμούς, επιστήμονες και, κυρίως, συντάκτες της Wikipedia.

Αυτό το παράδοξο φανερώνει το πρόβλημα. Ένα άρθρο που έχει αποδειχθεί ότι παραβιάζει θεμελιώδεις αρχές επιστημονικής ακεραιότητας εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως έγκυρη πηγή. Η συνέπεια είναι ότι το εταιρικό αφήγημα διατηρείται και ενισχύεται, συχνά μέσα από πλατφόρμες που βασίζονται πλήρως στη διαφάνεια και την αξιοπιστία των πηγών τους.

Πώς εισχώρησε στη Wikipedia και πώς παρέμεινε

Η Wikipedia στηρίζεται σε δύο αρχές. Τη χρήση αξιόπιστων πηγών και την επαληθευσιμότητα. Ωστόσο, αυτές οι αρχές μπορεί να οδηγήσουν σε λάθος αποτελέσματα όταν η αξιοπιστία μιας πηγής δεν είναι εμφανώς αμφισβητούμενη με επιστημονικούς όρους, αλλά μόνο μέσα από δημοσιογραφικές αποκαλύψεις ή νομικά έγγραφα.

Η μελέτη WKM2000 χρησιμοποιήθηκε για χρόνια σε λήμματα όπως Roundup, Glyphosate και Polyethoxylated Tallow Amine. Συντάκτες που προσπάθησαν να εισαγάγουν πληροφορίες για τον ghostwritten χαρακτήρα του άρθρου συχνά είδαν τις επεμβάσεις τους να αναιρούνται. Άλλοι επικαλέστηκαν τις πολιτικές της Wikipedia που απαιτούν δευτερογενείς ακαδημαϊκές κριτικές πριν απορριφθεί μια δημοσιευμένη μελέτη. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το άρθρο παρέμεινε στις βιβλιογραφικές αναφορές, προσδίδοντας κύρος σε μία τεκμηριωμένα παραπλανητική εργασία.

Η επίδραση δεν είναι θεωρητική. Αγρότες στη Γαλλία έχουν αναφερθεί να επικαλούνται το αντίστοιχο λήμμα της Wikipedia για να δικαιολογήσουν την παράλειψη μέτρων προστασίας κατά τον ψεκασμό. Όταν η επιρροή μιας πλατφόρμας φτάνει σε τέτοιο επίπεδο, η ποιότητα των πηγών δεν αποτελεί απλώς εσωτερικό ζήτημα της κοινότητας των συντακτών, αλλά δημόσιο αγαθό.

Πώς μπορούν οι συντάκτες της Wikipedia να προστατεύσουν την εγκυκλοπαίδεια από εταιρική επιρροή

Η Wikipedia διαθέτει ώριμες πολιτικές για την αντιμετώπιση συγκρούσεων συμφερόντων, όμως η πράξη αποδεικνύει ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο. Οι παρακάτω πρακτικές μπορούν να ενισχύσουν τον έλεγχο ποιότητας και να περιορίσουν τη διείσδυση εταιρικής προπαγάνδας:

Προσεκτικός έλεγχος της προέλευσης των πηγών
Οι συντάκτες οφείλουν να εξετάζουν όχι μόνο το περιεχόμενο μιας μελέτης αλλά και το πλαίσιο στο οποίο παράχθηκε. Εάν υπάρχουν δημοσίως διαθέσιμα στοιχεία για ghostwriting, χρηματοδότηση από ενδιαφερόμενες εταιρείες ή αποκαλύψεις από δικαστικά έγγραφα, πρέπει να αναφέρονται μέσα στα λήμματα.

Αποφυγή χρήσης πρωτογενών μελετών με αποδεδειγμένα προβλήματα ακεραιότητας
Ακόμη και αν μια μελέτη δεν έχει τυπικά ανακληθεί, όταν υπάρχουν σοβαρά στοιχεία για παραποίηση, ghostwriting ή ακραίες συγκρούσεις συμφερόντων, η χρήση της στη Wikipedia δεν ενισχύει την ουδετερότητα αλλά την υπονομεύει.

Ενίσχυση δευτερογενών πηγών και ανεξάρτητων αξιολογήσεων
Όταν η επιστημονική κοινότητα έχει εκφράσει αμφιβολίες ή όταν υπάρχουν μετα-αναλύσεις που υποστηρίζουν διαφορετικά συμπεράσματα, αυτές πρέπει να προηγούνται. Η Wikipedia δεν είναι χώρος για πρωτογενή επιστημονική ερμηνεία, αλλά για σύνθεση τεκμηριωμένης γνώσης.

Καταγραφή της ιστορίας των επίμαχων πηγών στα λήμματα
Αν μια μελέτη έχει αποδειχθεί ότι ήταν ghostwritten, αυτή η πληροφορία πρέπει να εμφανίζεται ρητά στο λήμμα στο οποίο παρατίθεται, ώστε οι αναγνώστες να γνωρίζουν τα όρια της αξιοπιστίας της.

Διασταύρωση με ανεξάρτητες βάσεις δεδομένων και δημοσιογραφικά αρχεία
Εργαλεία όπως τα Monsanto Papers ή μεγάλες δημοσιογραφικές έρευνες αποτελούν κρίσιμες πηγές πληροφοριών που βοηθούν τους συντάκτες να αναγνωρίζουν εταιρικές παρεμβάσεις στη βιβλιογραφία.

Η ευθύνη της κοινότητας ανοιχτού περιεχομένου

Η Wikipedia αποτελεί το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο αποθετήριο γνώσης παγκοσμίως. Η χρήση της από μαθητές, επαγγελματίες και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μετατρέπει κάθε λήμμα σε κόμβο αναπαραγωγής πληροφορίας. Αυτό σημαίνει ότι η διείσδυση εταιρικών συμφερόντων δεν πλήττει μόνο την αξιοπιστία της εγκυκλοπαίδειας, αλλά και ολόκληρο το οικοσύστημα της ανοιχτής γνώσης.

Η περίπτωση WKM2000 μας θυμίζει ότι η μάχη για την αξιοπιστία δεν δίνεται μόνο στα πανεπιστήμια ή στα εργαστήρια, αλλά και στα δημόσια αποθετήρια περιεχομένου. Οι συντάκτες της Wikipedia, εθελοντές και επαγγελματίες, είναι οι πρώτοι που μπορούν να περιορίσουν την αναπαραγωγή αδιαφανών εταιρικών στρατηγικών. Με προσεκτική επιλογή πηγών, ενεργή στάση απέναντι σε ύποπτες μελέτες και συμμόρφωση με τις βασικές αρχές της ανοιχτής γνώσης, η κοινότητα μπορεί να διασφαλίσει ότι η Wikipedia παραμένει αξιόπιστη, ανεξάρτητη και πραγματικά ανοιχτή.

—